*Biên dịch bởi LÊ HOÀNG THẠCH*
DỰ ÁN 99
Các thành viên của nhóm Chronomatic nhận ra tầm quan trọng của công tác bảo mật về công việc họ đang làm, với 4 đối tác trong nhóm và sau cùng là 5, và có sự tham gia của hàng loạt các công ty khác cho việc sản xuất vỏ, mặt số cũng như các thành phần khác, có rất nhiều người tham gia vào các hoạt động hàng ngày của dự án, tính bảo mật là vô cùng quan trọng bởi nhóm Chronomatic đang chạy đua với những đối thủ mà họ cũng không hề biết rõ để sản xuất Chronograph tự động đầu tiên.
Trong suốt thời gian phát triển dự án, tất cả các nhân viên của các công ty tham gia bị cấm thốt ra cụm từ ” Chronograph tự động”, Jack Heuer nhớ lại rằng cha của ông, đã từng phục vụ như một chuẩn tướng trong quân đội Thụy Sĩ, nhấn mạnh rằng dự án Chronomatic cần một mã hiệu. Cùng với đó, quan hệ đối tác bất thường này đã trở thành ” dự án 99″ ( Project 99)
Trong số 4 công ty tham gia vào sự phát triển của cỗ máy Chronomatic, Dubois Depraz có nhiệm vụ khó khăn nhất. Trong khi cỗ máy cơ sở của Buren sẽ có rất ít sự thay đổi, thì Dubois Depraz sẽ phải phát triển một mô đun Chronograph ( có tên là 8510 Chronograph unit) từ con số không. Gerald Dubois là lãnh đạo kĩ thuật của cả dự án 99, và ông cũng giám sát việc phát triển riêng của mô đun Chronograph. Hans Kocher, người đã phát minh cơ chế Micro rotor của Buren đảm nhiệm vai trò giám đốc kĩ thuật, và chịu trách nhiệm chung cho cỗ máy cơ sở. Những người đứng đầu bộ phận kĩ thuật của Breitling và Heuer cũng là quản lí cấp cao của dự án 99.
Dù không tham gia sâu vào thiết kế kĩ thuật của cỗ máy Chronomatic, Heuer và Breitling vẫn chịu trách nhiệm việc thiết kế hàng loạt các bộ vỏ và mặt số hoàn toàn mới cho Chronomatic. Ngoài ra, các công ty này cũng bắt đầu chuẩn bị cho việc sản xuất hàng loạt của Chronomatic – một việc rất quan trọng.
Trong việc sản xuất hàng loạt, Heuer và Breitling sẽ nhận được các cỗ máy cơ sở từ Buren, sau đó hoàn thành việc lắp ráp các mô đun Chronograph nhận được từ Dubois Depraz, sau đó hoàn thiện tùy chỉnh thêm, kết hợp toàn bộ thành một cỗ máy hoàn chỉnh. Mỗi đối tác trong nhóm Chronomatic đều phải đối mặt với những thách thức trong cuộc đua để phát triển và ra mắt Chronograph tự động đầu tiên trên thế giới.
AI LÀ KẺ ĐẦU TIÊN
Trong những năm qua, đã có sự nhầm lẫn đáng kể và tranh luận về một câu hỏi có vẻ tương đối đơn giản : công ty hoặc nhóm các công ty nào là người đầu tiên sản xuất ra cỗ máy Chronograph tự động? Là nhóm Chronomatic do Heuer và Breitling lãnh đạo, là liên doanh Zenith-Movado hay Seiko?
Trong thực tế, câu trả lời sẽ được giải đáp qua cái cách mà câu hỏi diễn đạt. Có phải chúng ta đang cố gắng xác định công ty nào là người đầu tiên công bố sự phát triển của một cỗ máy bấm giờ tự động? Hay là chúng ta đang hỏi về ai là người giới thiệu mẫu đang hoàn thành đó ra với công chúng ? Hay đây là công ty đầu tiên trưng bày và trình diễn các mẫu sản phẩm đồng hồ ( hoàn chỉnh ) hay không? Hoặc chúng tôi sẽ trao giải thưởng cho công ty hoặc nhóm đầu tiên nào bán ra chiếc bấm giờ tự động đến tay công chúng, tại các kênh bán lẻ. Và nếu chúng tôi xem xét tính khả dụng của các kênh bán lẻ, thì chúng tôi lại phải xét luôn trường hợp trao giải cho chiếc đồng hồ được bán ra đầu tiên ở thị trường nào : nội địa hay toàn thế giới?
THÔNG BÁO CỦA ZENITH
Zenith đã bắt đầu phát triển Chronograph tự động của họ vào năm 1962, hy vọng sẽ phát hành được đồng hồ vào năm 1965. Tuy nhiên, dự án này đã bị đình chỉ cho tới tận tháng 12 năm 1968 trước khi Zenith có được các bản mẫu đầu tiên. Vào thời điểm đó, Zenith đã lên kế hoạch cho việc giới thiệu mẫu đồng hồ bấm giờ tự động đầu tiên của mình tại hội chợ Basel vào tháng 4 năm 1969.
Được xác định là hãng đầu tiên đưa ra thông báo, vào ngày 10-1-1969, liên doanh Zenith-Movado ( thực ra là còn có thêm Mondia) đã tổ chức một cuộc họp báo nhỏ ở Thụy Sĩ, tại đó họ cho công chúng thấy một mẫu thử nghiệm của Chronograph tự động ( có thể có 2 hoặc 3 mẫu ở đó). Đây là một cuộc họp báo mang tính chất địa phương, chỉ được đăng trên các tờ báo địa phương và khu vực ở Thụy Sĩ, và lúc đó tin tức về Chronograph tự động của Zenith không hề nhận được sự chú ý của báo giới truyền thông đại chúng.
Trong mọi trường hợp, Zenith đã tăng cường quảng bá tuyên bố của mình về mẫu Chronograph tự động đầu tiên, bằng cách gọi nó với cái tên ” El Primero” (nghĩa là “đầu tiên” trong quốc tế ngữ). Những chiếc El Primero chỉ được bán ra cho công chúng vào tháng 10 năm 1969, tức là thương hiệu thứ 3 xuất hiện trên thị trường cho dòng sản phẩm này. Tuy nhiên có một điểu chắc chắn là vào tháng 1 năm 1969, nhóm Zenith-Movado đã công bố công khai và cũng đã cho mọi người thấy nguyên mẫu đầu tiên.
Trong khi máy của nhóm Chronomatic là dạng máy mô đun, thì máy của hãng Zenith ( Calibre 3019 PHC) là một dạng máy tích hợp truyền thống, đi kèm một bánh xe dạng cột Column wheel. Vận hành ở tần số cao 36.000 dao động mỗi giờ, cho phép đo thời gian chính xác tới 1/10 giây. Máy sử dụng kiểu bố trí dạng tri-compax thông thường ( 3 ô phụ) cho một hệ thống Chronograph 12 giờ, đi kèm một cửa sổ ngày nằm giữa 4 và 5 giờ.
PHẢN ỨNG TỪ CHÓM CHRONOMATIC
Nhóm phát triển Chronomatic đã sản xuất tới 100 nguyên mẫu Chronograph tự động vào mùa thu năm 1968, chia cho Heuer và Breitling mỗi hãng 40 mẫu, Hamilton-Buren nhận được 10 mẫu, Dubois Depraz sử dụng 10 mẫu còn lại để nghiên cứu phát triển. Nhìn vào năng lực sản xuất nguyên mẫu, liên quan đến cả nhiều công ty sản xuất các kiểu thân vỏ, mặt số, kim và các thành phần khác, thì có nhiều khả năng là nhóm Chronomatic đã đánh bại Zenith về việc chuẩn bị ra mắt mẫu Chronograph mới ( thực tế là họ đã thắng Zenith ở thời điểm bán hàng).
Theo Jack Heuer, phản ứng của nhóm Chronomatic trước thông báo tháng 1 năm 1969 của Zenith chia làm 2 giai đoạn. Nhóm phát triển ban đầu đã rất ngạc nhiên trước tuyên bố này, và đó là một cú sốc và thất vọng như thể Zenith đã tuyên bố là người chiến thắng cuộc đua bằng cách cho thấy một số lượng nhỏ nguyên mẫu. Tuy nhiên, ngay sau đó những người tham gia dự án 99 đã nhận định rằng, nhóm Zenith-Movado chưa có nguyên mẫu sản xuất hoàn chỉnh cho đồng hồ của họ, và sản lượng rất nhỏ.
Bất kì sự cạnh tranh nào từ Zenith cũng được giảm nhẹ bớt bởi hãng này vốn là hãng sản xuất có quy mô nhỏ trong lĩnh vực Chronograph tại thời điểm đó, và họ không gây ra bất cứ một mối đe dọa nào về sự cạnh tranh ở các thị trường quan trọng nhất, ví dụ như Zenith không thể bán đồng hồ ở thị trường Hoa Kì vì trùng tên với công ty điện tử Zenith.
Và do đó, nhóm Chronomatic đã chọn cách bỏ qua thông báo của Zenith, và tiếp tục tiến hành kế hoạch riêng của mình để có thể giới thiệu mẫu Chronograph đầu tiên ra thị trường thế giới, như thể là chưa có gì xảy ra vào ngày 10 tháng 1 năm 1969!
GIỚI THIỆU VỀ CHRONOMATIC
Nếu như thông báo của Zenith là một sự kiện quan trọng ở tầm địa phương, thì nhóm Chronomatic lại tỏa sáng ở một thái cực đối lập khi thông báo về sự xuất hiện của Chronograph tự động. Vào ngày 3 tháng 3 năm 1969, Heuer, Breitling và Hamilton-Buren đã tổ chức một cuộc họp báo tại khách sạn Intercontinental ở Geneva, Thụy Sỹ và tòa nhà PanAm ở thành phố New York, với một nhóm phương tiện truyền thông lớn có mặt tại các cuộc họp báo. Một số cuộc họp báo bổ sung được tổ chức ở Tokyo, Hongkong và Beirut.
Ông Gerald Bauer, chủ tịch liên đoàn Federation Horlogerie Suisse ( liên đoàn thương mại ngành công nghiệp đồng hồ Thụy Sỹ, viết tắt là FH) là diễn giả chính tại cuộc họp báo Geneva, với một nhân viên FH khác cũng phát biểu tại cuộc họp báo diễn ra ở New York. Các nguyên mẫu của nhóm Chronomatic được trình chiếu, và một số khán giả may mắn còn đem được về nhà những mẫu đầu tiên đó – ngay trong ngày 3 tháng 3.
Đối với các nhà nghiên cứu hiện nay đang tìm kiếm quan điểm về cuộc đua giới thiệu Chronograph tự động đầu tiên, số báo ra tháng 3 năm 1969 của tạp chí đồng hồ và trang sức Thụy Sỹ đã chứng kiến sự đăng quang của dự án Chronomatic, một lễ kỉ niệm chiến thắng của liên minh Heuer/Breitling/Hamilton-Buren. Ngay mặt bìa trước đã tuyên bố rằng, một dự án bí mật đã dẫn tới việc ra mắt một loại đồng hồ mới : CHRONOGRAPH AUTOMATIC ( bấm giờ tự động lên cót).
Trong 6 trang nội dung được biên tập, chúng tôi đọc về ngành công nghiệp đồng hồ Thụy Sỹ khẳng định lại uy quyền tối cao của mình thông qua một cuộc cách mạng trong chế tác đồng hồ, với ” sự phấn khích hoang dại” về phương pháp chế tạo kiểu Mô đun. Chủ tịch hiệp hội các nhà sản xuất đồng hồ của liên đoàn Thụy Sỹ đã mô tả ” chủ nghĩa hiện thực dũng cảm” của các đối tác. Tám trang quảng cáo của 3 nhà sản xuất đã bổ sung cho sự cuồng nhiệt.
So với phương thức ” giật gân” của nhóm Chronomatic trong số ra tháng 3 năm 1969 của tạp chí đồng hồ và trang sức Thụy Sỹ : 6 trang phủ sóng và 8 trang quảng cáo, sự hiện diện của Zenith trong tạp chí này dường như rất nhạt nhòa. Chỉ có 6 câu thông báo rằng Zenith ra mắt vào một ngày không xác định, với 2 mô hình Chronograph, đi kèm với 1 quảng cáo hiển thị một Chronograph.
HỘI CHỢ BASEL 1969
Sự kiện tiếp theo trên dòng thời gian của Chronograph tự động mà hội chợ đồng hồ Basel, được tổ chức vài tháng 4 năm 1969, tại sự kiện này, các thành viên của nhóm Chronomatic đã có thể trưng bày hàng chục mẫu Chronograph trước sản xuất đi kèm cỗ máy Calibre 11, với nhiều mẫu từ Heuer, Breitling và Hamilton. Trong nhiều kiểu thân vỏ và màu sắc khác nhau. Ngược lại, Zenith chỉ có 2-3 mẫu chronograph tự động của họ.
Nhìn lại hội chợ Basel, Jack Heuer đã nhận xét ” tại hội chợ Basel năm 1969 đã thuyết phục Heuer và Breitling rằng chúng tôi – thực tế – một vài tháng trước Zenith trong cuộc đua thực sự, cuộc đua cung cấp những mẫu Chronograph tự động ra công chúng. Chúng tôi đã làm việc hơn 6 tháng để có được 100 mẫu, so với Zenith chỉ có 2 hoặc 3 mẫu. Còn lại, ít có nghi ngờ rằng chúng tôi đã vượt xa trong cuộc chạy đua để có được những chiếc đồng hồ đưa vào thị trường”
ĐỒNG HỒ TỰ ĐỘNG CỦA SEIKO
Vì mọi con mắt đều đổ dồn vào các chi tiết liên quan đến thành tựu của nhóm Chronomatic và Zenith-Movado, nên sẽ khó xác định hơn cho seiko khi họ giới thiệu mẫu Chronograph tự động đầu tiên của mình hoặc khi họ đẩy sản phẩm ra các kênh bán lẻ.
Ông Jack Heuer nhớ lại ” tại hội chợ Basel tháng 4 năm 1969, ông Itiro Hattori, sau này là chủ tịch Seiko, đã đến thăm và chúc mừng công ty Heuer khi chúng tôi ra mắt mẫu Chronograph tự động đầu tiên trên thế giới. Họ chắc chắn không hề đề cập đến việc Seiko sở hữu một Chronograph tự động. Nhìn nhận lại, điều này có thể là sự thừa nhận quan trọng nhất đối với thành tựu của chúng tôi”.
Theo các nguồn tin hiện tại của Seiko, công ty đã giới thiệu mẫu 6139 Chronograph tự động cho thị trường nội địa Nhật Bản vào tháng 5 năm 1969. Tuy nhiên vấn đề này vẫn chưa thực sự rõ ràng, dù là một sự kiện mang tính chất báo chí đánh dấu mốc mẫu này được phân phối vào các kênh bán lẻ tại Nhật bản lúc đó. Thì các số Sê ri đánh dấu trên mặt lưng các mẫu 6139 sớm nhất, lại cho biết thời điểm là vào tháng 3 năm 1969.
Mẫu Chronograph sớm nhất 6139 có tên gọi là ” Speed Timers”, chỉ có một ô phụ ghi thời gian 30 phút, đi kèm một lịch ngày ở góc 3 giờ. Niềng bên ngoài màu xanh đỏ với các chỉ số Tachmeter, một niềng xoay ở bên trong đánh dấu phút trôi qua, mãi tới cuối năm 1969 thì Seiko mới bán nó ra thị trường thế giới đi kèm với các mẫu bổ sung khác.
SẢN XUẤT HÀNG LOẠT
ngay sau khi hội chợ Basel kết thúc vào tháng 4 năm 1969, Heuer, Breitling, và Hamilton-Buren đã gửi 100 mẫu Chronograph của họ ( nguyên mẫu trước sản xuất) cho các nhà phân phối quan trọng nhất, và bắt đầu quảng cáo. Vào mùa hè năm 1969, các công ty này đã đạt được việc sản xuất hàng loạt đầy đủ các sê ri của họ, với những sản phẩm có sẵn đầy đủ cho công chúng, tại các thị trường bán lẻ lớn nhất thế giới.
Trớ trêu thay, El Primero của Zenith dường như là mẫu bấm giờ tự động thứ 3 được đưa vào sản xuất hàng loạt. Và nó sẵn sàng cho thị trường bán lẻ vào tháng 10 năm 1969 với số lượng có hạn cho tới cuối năm đó. Quảng cáo của Zenith từ năm 1969 dường như chỉ thừa nhận thứ 2 hoặc thứ 3 khi hoàn thành, tuyên bố của họ chỉ là ” Chronograph tự động tần số cao đầu tiên trên thế giới”.
Có một chú thích cho tất cả điều này : giữa nhóm Chronomatic và Zenith, câu hỏi về người thắng cuộc là rất phức tạp bởi thực tế cả Zenith và Heuer đều đang được sở hữu bởi cùng một công ty mẹ ( tập đoàn LVMH). Hiện tại, tài liệu tiếp thị của Zenith nói rằng El Primero là ” cỗ máy Chronograph tích hợp tự động đầu tiên, có khả năng đo khoảng thời gian chuẩn đến 1/10 giây “
Ngược lại, các tài liệu tiếp thị hiện tại từ Tag-Heuer mô tả Calibre 11 là ” Chronograph tự động kiểu mô đun đầu tiên”. Vì vậy, trong khi hai công ty cạnh tranh nhau trong thời điểm 1969, để trở thành công ty đầu tiên sản xuất ra cỗ máy Chronograph tự động, 4 thập kỉ sau đó họ dường như hài lòng để hạn chế tuyên bố của mình dẫn tới điều không cần phải tranh luận : mỗi người đều sản xuất ra một loại Chronograph tự động đầu tiên cho mỗi dạng máy là tích hợp và mô đun !
VẬY, AI ĐÃ THẮNG CUỘC ĐUA?
39 năm sau, vẫn không có câu trả lời đơn giản nào cho câu hỏi “ai đã sản xuất ra Chronograph tự động đầu tiên trên thế giới”. Chúng ta có thể nói rằng Zenith đã cố gắng hết sức, đưa ra tuyên bố trước vào tháng 1 năm 1969 và gọi tên nó là El Primero. Trong khi trên thực tế công ty đã mất tới vài tháng để bắt đầu sản xuất hoặc bán các mẫu Chronograph tự động của họ. Với Seiko, họ đã không cố gắng hết sức, họ giữ yên lặng vào mùa xuân năm 1969, ngay cả khi nhà máy của họ đã bắt đầu sản xuất Chronograph tự động cho thị trường Nhật Bản. Bất chấp những thiếu sót ở Zenith và Seiko, mỗi công ty, và những người đam mê ngày nay đều đã để lại ít nhất một vài cơ sở để có thể tuyên bố họ là kẻ ” đầu tiên”.
Quay trở lại quan điểm mà chúng tôi nêu ra từ đầu, câu hỏi cho các đồng hồ bấm giờ đầu tiên được đeo bởi các tay đua. Phi công, thợ lặn, nhà thám hiểm và các vận động viên – câu trả lời trở nên rõ ràng hơn. Không còn nghi ngờ gì nữa, đó là những chiếc đồng hồ do nhóm Chronomatic sản xuất bởi Heuer, Breitling và Hamilton Buren, là những sản phẩm đầu tiên được chuyển giao cho những người đam mê trên thị trường toàn cầu. Khi chúng ta nhìn vào thời điểm cuối cuộc đua tranh, chúng ta thấy các thành viên của nhóm Chronomatic đứng trên bục, kỉ niệm chiến thắng khó khăn của họ. Đó là một cuộc đua mệt mỏi, không phân thắng bại cho đến chặng đua cuối cùng.